(Every week or so the Guam Museum will be sharing something in the CHamoru language about our history, culture and folklore. This week we are sharing information on the history of the CHamoru people our villages on Guam.)

Hagas i sengsong siha sentro para u difina håyi hit.

Gi tiempon mangguelo’-ta, åntes di manmakolonisa i taotao nu i taotao Uropa, i sengsong gumo’go’te i hale’ i familia yan parientes siha ya mina’gåsi nu i Maga’låhi yan Maga’håga.

Guaha na biahi inachaki entre i sengsong siha put asunton tåno’ pat yanggen guaha inale’ palao’an.

Gi duranten i Geran CHamoru yan Españot, guaha na songsong siha mandaña’ para u makontra i Españot.

Gi 1670s Si Maga’låhi Agualin tumachu para u mumu kontra i Españot, på’go i pumalu taiguihi as Maga’lahi Don Antonio Ayihi tumachuyi i Españot.

Gi duranten i mafa’na’an “Reduccion” manafuetsas i taotao-ta gi todu i Isla siha para u fanmañaga’ gi lugåt ni’ inayek ni i Españot.

Humuyongña gi 1740, sais ha’ na songsong tetehnan.

I gima’yu’us makåhat gi talo’ kada na songsong.

I maintrodusin mañantos yan fiesta siha numa’i hit anima yan interes para este nuebu na sengsong-ta.

I fiesta umarekla i fanha’aniyan dinanña’, mientras ta pripapara hit para i finatton i taotao tumåno’.

Despues di Geran Dos, bula ta’lo manmana’fañuñuha gi tano’-ñiha.

I sengsong Sumai mumalingu para guatu gi Naval Base Guam.

Dedidu yan Yigu, eståba puru ha’ gualo’.

På’go i dos songsong itmas dångkolo’ ni’ masagagåyi.

Desde i Tiempon Españot, todu tiempo guaha taotao ni’ muma’gågasi I sengsong komo atkadi, mayot pat cabeza de baranguy.

Guiya manayuyuda para u guaha pås yan para u fanenfuetsa lai pat u ayuda i taotao gi todu nisisidåt.

Ha na’fanbanidodosu hit ni’ sengsong-ta. Ya-ta muna’annok este na siniente gi i maestablesin finattan songong pat gupot songong taiguihi i “Agat Mango Festival” pat “Malesso Crab Festival.”

Related Posts

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *