(Every week or so (ideally) the Guam Museum will be sharing something in the CHamoru language about our history, culture and folklore. This week we’ll share a short article written by a Chamoru elder in 2017 about how to keep our culture alive.)
I kotturan Chamoru ginen i mañaina-ta i fina’någuen-ñiha para hita yanggen ta ekungok, yan i kuentusi siha.
Meggai ma såsangan esta na malilingu ya ti gos metgot i kotturå-ta lao este muna’hahasso hit na gof impottånte na ta sigi ha’ fuma’nu’i i famagu’on-ta I kotturan i mañaina ya ta fa’nå’gue siha i lengguåhen-ñiha lokkue’, kosaki siña ta garentia na u ma kontinuha gi mamaila na tiempo.
Manadan na fina’che’cho’ na siña ta li’e’ håfa taimanu ta kontinuha i kotturå-ta.
Uno i magågu ta u’usa. Achokka’ guaha meggai tinilaika put i magågu ta u’usa yan i manmofo’na na taotao-ta, sisiña ha’ ta fatta håyi hit gi magagu-ta.
Segundo, siña ta na’tungo’ todu i mundo put håyi hit gi lepblo siha yan bideo siha. Este na klasen “media” siña gof båli para i taotao guini gi isla, lao impottånte lokkue’ para i taotao gi otro bånda lokkue’, kosaki siña ma tungo’ mås put håyi hit.
Mina’tres, meggai na taotao yan-ñiha fina’tinås Chamoru, na’Chamoru, nengkånno’ Chamoru. Pues nihi ta na’siguro na anggen mafå’titinas i nengkanno’-ta gi maseha månu na lugåt, para ta sangångani otro taotao lokkue’ put håyi hit, ya mås ki mångnge nengkånno’ ha’ hit na klasen taotao.
